Yapım İşlerinde Paçal İmalatlarda Revize Fiyat Sorgulamasına Dair Zorluklar

Birim Fiyat Sözleşme İle Yapılan Yapım İşlerinde Revize Fiyata Dair Kamu Fiyatlarıyla Kıyaslamanın Paçal Analizlerle Teşkil Edilen Birim Fiyatlar İçin Uygulanmasındaki Zorluklar

İdare tarafından yapımına devam edilmekte olan yapım işlerinde sözleşme hükümleri çerçevesinde yerine getirilmesi gereken, revize birim fiyatın ilgili imalatın kamu birim fiyatını geçip geçmediğine yönelik sorgulamaların paçal analizle teşkil edilen birim fiyatlar için de yapılması gerekmektedir.   

30.09.2020 tarih ve 31260 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe giren Yapım İşleri İhaleleri Uygulama Yönetmeliği’nde değişiklik yapılmasına dair yönetmelikte 24’üncü maddede “Aynı Yönetmeliğin eki Ek-7’de yer alan Yapım İşlerine Ait Tip Sözleşmenin 28 inci maddesinin başlığı ile 28.2 numaralı maddesine bağlı (24.1) numaralı dipnot aşağıdaki şekilde değiştirilmiştir.  ......

28.2.2. (28.2.1) maddesi uyarınca hesaplanan revize birim fiyat, o iş kalemine ait resmi analiz ve rayiçler de kullanılarak (%25 oranında kâr ve genel gider dahil) hesaplanan birim fiyatı geçemez. İş kalemine ait resmi analiz ve rayiçlerin bulunmaması halinde ise, bu fiyat Yapım İşleri Genel Şartnamesinin 22’nci maddesinin ikinci ve üçüncü fıkraları dikkate alınarak hesaplanır.” hükümleri belirtilmiştir. Söz konusu değişiklikler 20.10.2020 tarihinden itibaren yürürlüktedir.

Kamu İhale Genel Tebliği’nin 45’inci maddesinin 1.4 nolu bendinin son fıkrasında; “Kamu kurum ve kuruluşlarınca yayımlanmış birim fiyatlar ile uyumlu olmayan iş kalemleri (özel iş kalemleri) ile idarelerce tasarlanan ve birden fazla iş kalemini ihtiva eden iş kalemleri (paçal iş kalemi) için bu iş kalemlerinde bulunan analiz girdileri ve miktarlarının gösterildiği analiz formatlarının, ihale dokümanı kapsamında (Değişik ibare: 16/03/2019-30716 R.G./14.md.) veya aşırı düşük tekliflere yönelik açıklama istenmesine ilişkin yazı ekinde verilmesi gerekmektedir. Ancak idarece niteliği gereği analiz formatı hazırlanamayan iş kalemlerine ilişkin isteklilerin açıklamaları kapsamında analiz sunmalarına gerek olmayıp, anılan iş kalemlerine ilişkin açıklamalar 45.1.13 maddesi uyarınca yapılabilir.” denilmektedir.

Yukarıda yer verilen mevzuat hükümlerine göre Kamu İhale mevzuatında birden fazla imalatı içeren paçal imalat kalemlerine dair analizlere İdarelerce ihale dokümanında yer verilmesine yönelik bir hüküm bulunmamaktadır. Teklif verenlerden de ihale aşamasında birim fiyatlara dair analizlerin sunulması istenilmemektedir.  

Paçal analizlerle teşkil edilen imalatların revize fiyatlarının yukarıda belirtilen mevzuat hükmü kapsamındaki kontrolün yapılmasında bir takım zorluklar ortaya çıkmaktadır.

Konu örnek bir uygulama üzerinden aşağıda açıklanmaktadır.

Bu çerçevede birim fiyat sözleşmeli bir yapım işinde her türlü zeminde iksalı kazı yapılmasına yönelik bir paçal iş kalemine ait revize birim fiyatın bu paçal imalatı oluşturan kamu birim fiyatlarını geçip geçmediği sorgulaması ne şekilde yapılabilecektir.

Her türlü zeminde iksalı kazı imalatı için tek birim fiyat teklifi alındığından ve yapılan imalat ödemesinin bu tek birim fiyat üzerinden yapıldığından, yapım aşamasında zemin tiplerine yönelik klas tutanakları tutulmamaktadır. İdare tarafından da ihale mevzuatında bunu zorunlu kılan bir hüküm bulunmadığından birçok yapım işinde paçal imalatlara dair analizlere ihale dokümanlarında yer verilmemektedir. Oysa İdarelerde; elle kazı, makinalı kazı ve bunların tatbik edildiği proje alanındaki muhtelif zemin tiplerini içeren ve bunların belli bir oranlama yöntemiyle yer verildiği analiz yaklaşık maliyet dosyalarında yer almaktadır. Her ne kadar bu analizler de sahadaki uygulamayı yüzde yüz yansıtmasa da paçal imalatların analizine ihale dokümanlarında yer verilmesi durumunda İdare ve yüklenici arasında imzalanan bir akit hüviyetini kazanacağından revize fiyat ve kamu fiyatı arasında kıyaslamasının yapılabilmesini kolaylaştıracaktır. 

Benzer durum örnek paçal imalat kalemi içerisindeki çeşitli tiplerdeki iksa imalatı için de söz konusudur. 

Bununla birlikte paçal imalatı oluşturan imalat kalemlerine yönelik tespit tutanaklarının yapı denetim görevlisince ayrı ayrı kayıt altına alınmasının mevzuatın revize fiyatın kıyaslanmasına yönelik hükümleri çerçevesinde bir zorunluluk olduğu görülmektedir.         

İdarelerce paçal imalat kalemlerinin analizlerine ihale dokümanları arasında yer verilmesinin, revize fiyatın kamu fiyatını geçip geçmediğine yönelik kontrolün yapılabilmesi için bir zorunluluk olduğu değerlendirilmektedir.

Fatih HAMDİOĞLU

Sayıştay Uzman Denetçisi/İnşaat Mühendisi