MÜCAVİR ALAN: İmar mevzuatı bakımından belediyelerin kontrol ve mesuliyeti altına verilmiş olan alanlar mücavir alan olarak adlandırılır.
YAPI: Karada ve suda, daimi veya muvakkat, resmi ve hususi yeraltı ve yerüstü inşaatı ile bunların ilave, değişiklik ve tamirlerini içine alan sabit ve müteharrik tesislerdir.
ESASLI TADİLAT: Yapılarda taşıyıcı unsuru etkileyen ve/veya inşaat alanının ve ruhsat eki projelerini değiştiren işlemlerdir. Esaslı tadilat ruhsata tabidir.
BASİT TAMİR VE TADİL: Yapılarda bağımsız bölüm içerisinde kalan taşıyıcı sistemini etkilemeyen fen ve sağlık kurallarına uygun olan, diğer bağımsız bölümlere zararı dokunmayan ve kullanım amacını değiştirmeyen o bağımsız bölüm içerisinde yapılan değişiklikler ile derz, iç ve dış sıva, boya, badana, oluk, dere, doğrama, döşeme ve tavan kaplamaları, elektrik ve sıhhi tesisat tamirleri ile çatı onarımı ve kiremit aktarılması işleridir. Basit tamir ve tadiller ruhsata tabi olmayan işlemlerdir.
FENNİ MESUL: Proje müellifleri kendileri olsun veya olmasın, yapının yürürlükteki Kanun, imar planı, ilgili yönetmelik hükümleri, Türk Standartları, bilimsel kurallar, teknik şartnameler, fen, sanat ve sağlık kurallarınca ve tüm mevzuat hükümlerine uygun olarak düzenlenen ruhsat ve eki projelerine göre gerçekleştirilmesini, aldıkları eğitime göre denetleyen ve ilgili idareler ile üyesi oldukları odalarına karşı sorumlu olan ilgili meslek mensuplarıdır.
STANDARDİZASYON: Belirli bir faaliyetle ilgili olarak ekonomik fayda sağlamak üzere bütün ilgili tarafların yardım ve işbirliği ile belirli kurallar koyma ve bu kuralları uygulama işlemidir. Kalitenin alt sınırı tespit edilip bu düzeyin altında mal ve hizmet üretimine müsaade edilmez.
STANDART: İmalatta, anlayışta, ölçümde ve test işlemlerinde birlik ve beraberlik sağlamak amacıyla, yetkili kurum ve/veya kuruluşlar tarafından yürütülen standardizasyon çalışmaları sonucunda hazırlanan, onaylanan ve ürün veya ilgili işlem ve üretim yöntemleri için yerine getirilmesi gereken kurallar, rehberler ya da özellikler temin eden ve uyulması zorunlu olmayan belgedir. Söz konusu belge, bir ürüne, işlem veya üretim yöntemine uygulanan terminoloji, semboller, ambalajlama, işaretleme veya etiketleme gereklerini de içerebilir veya yalnızca bunlarla ilgili olabilir.
ZORUNLU STANDART: T.S.E yaptığı standardizasyon çalışmaları sonucunda gerekli gördüğü standartları ilgili bakanlığa bildirerek standartta zorunluluk getirilmesini talep edebilmektedir. Türk Standartları Enstitüsü tarafından hazırlanmış ihtiyari Türk Standartlarından ilgili bakanlıkça zorunlu uygulamaya konulan standarttır.
SERTİFİKASYON: (Belgelendirme): Bir ürün, hizmet, personel, laboratuvar veya sistemin, belirli bir standart veya teknik düzenlemeye uygun olduğunun yazılı olarak belirlenmesi ve tarafsız bir kuruluş tarafından tescil işlemidir.
AKREDİTASYON: Bir test kuruluşunun yaptığı testlere veya bir belgelendirme kuruluşunun düzenlediği belgelere güvenilebilmesi için, bu kuruluşların belirlenen uluslararası kriterlere göre çalışıyor olduğunun belgelenmesi gerekmektedir. Akreditasyon, belgelendirme ve muayene kuruluşlarının, laboratuvarların, üçüncü bir tarafça belirlenen teknik kriterlere göre çalıştığının bağımsız ve tarafsız bir kuruluş tarafından onaylanması ve düzenli aralıklarla denetlenmesidir.
KALİTE: Bir ürün, hizmet yada sistemin mevcut, istenen veya olabilecek ihtiyaçtan karşılamada nitelik vasıf ve özelliklerine dayalı üstünlük derecesine denir.
TSE BELGESİ: (Türk Standartlarına Uygunluk Belgesi): Türk Standardları Enstitüsü ve marka almak isteyen firma arasında aktedilen sözleşme ile TSE Markası kullanma hakkı verilen firma adına düzenlenen ve üzerinde TSE Markası kullanılacak malların; ticari markası, cinsi, sınıfı, tipi ve türünü belirten, geçerlilik süresi bir yıl olan belgedir.
İMALATA YETERLİLİK BELGESİ: Milli belgelendirme kuruluşumuz olan T.S. E nin üretim yerlerinin belgelendirilmesine ilişkin belgesi olup, her türlü madde ve mamulü üreten firmaların arazi, bina, tesis, personel, makine ·teçhizat, araç gereç, kalite kontrol sistemi ve üretimi etkileyen diğer faktörler yönünden yeterli olmaları halinde; İmalata Yeterlilik Belgesi verilmektedir. Bu belge TSE'nin belgelediği üretim yerinde üretilen ürünün kalitesine ilişkin bir belge olarak kabul edilmez.
İmalata Yeterlik Belgesi, Mal Alımı İhaleleri Uygulama Yönetmeliğinde yapı an değişiklik sonrasında ''TSE, TSEK gibi belgeler" yerine TSE nin belgelendirme çalışmaları sonrasında düzenlediği diğer bazı belgelerle birlikte yeterlik sertifikaları arasında sayılmıştır.
Fakat belge, belgeyi Türkiyede düzenleyen kuruluş olan TSE nin isimlendirmesi ile, "imalata yeterlilik" şeklinde değil "imalatta yeterlik" şeklinde kullanılmıştır (Malalımı uygulama yönetmeliği Madde 40). Bu kullanımın Kurum tarafından hataen yapıldığı ve yönetmelikte geçen kullanımın, belgenin anlamını tamamen değiştirdiğini ve ürünün yeterliğine ilişkin bir belge gibi algı anmasına sebep olduğunu düşünüyoruz.
HİZMET YETERLİK BELGESİ: TSE'nin üretim yerleri ile belgelendirmesi yanında hizmet yerleri ile ilgili belgelendirme çalışmaları da bulunmaktadır. Hizmet yeterlik belgesi, hizmetin gerçekleştirildiği mekana ve hizmetin gerçekleştirilmesindeki koşullara ait bir sertifika olduğundan ihale sürecinde "imalata yeterlilik" belgesi kadar sıklıkla kullanılmayacaktır. Fakat satın alınacak hizmetin, yüklenicinin hizmet yerinde gerçekleştirildiği durumlar da söz konusu olabilir. Bu sertifikaya hizmet uygulama yönetmeliğinde müstakilen değinilmemiş fakat "TSE ve TSEK belgeleri" denilmek suretiyle bu belge de yeterlik belgeleri arasında sayılmıştır. Mal atımları yönetmeliğinde yapıldığı gibi hizmet uygulama yönetmeliğinde de sertifikayı verme yetkisine sahip TSE nin hizmete ilişkin belgelerinin ayrı ayrı sayılması yerinde oturdu.
LABORATUVAR YETERLİLİK BELGESİ: Yine Malalım uygulama Yönetmeliğinde TSE ve TSEK belgeleri yerine ayrı ayrı sayı an belgelerden biri de Laboratuvar Yeterlilik Belgesidir. Bu da üretim yerlerine ilişkin bir belge olup, eleman, muayene ve deney cihazı kullanılan metodlar, uygulanabilirlik ve cihazların kalibrasyonları vb. hususlar yönünden laboratuarın incelendiğini ve yeterli olduğunu belirten bir belgedir. Belgede laboratuarın gerçekleştirebileceği deneylerin bir listesi yer almakta olup, laboratuarın muayene ve deney teçhizatı, personel ve çevre şartları açısından değerlendirilerek, deney bazındaki yeterliliğinin onaylanmış olduğunun belgesidir.
TSEK MARKASI: (Kalite Uygunluk Markası): TSEK Markası, üzerine veya ambalajına konulduğu malların henüz Türk Standardı olmadığından ilgili uluslararası veya diğer ülkelerin standartlarına veya Türk Standartları Enstitü tarafından kabul edilen teknik özelliklere uygun olarak imal edilip piyasaya arz edildiklerini ifade eder.
CE MARKASI / İŞARETİ: CE, Avrupaya Uygunluk markası/işaretidir. 1985'ten beri çeşitli ürünler için sağlık, güvenlik, çevre ve tüketiciyi koruma konularında belirlenen zorunlu kriterleri karşılayan ürünlerde kullanılmaktadır. Yaygınlık oranı, AB ülkelerinde satılan ürünlerin %40'ı civarındadır. 2001 yılından itibarense belirli ürünler üzerinde CE işareti taşımıyorlarsa AB ülkelerine satılamaz.
ÖZEL İMALAT: Piyasada hazır halde alınıp satılmayan, projelendirme veya bir talep üzerine üretimi yapılacak olan, özel ihtisas ve üretim tekniği gerektiren işleri ifade etmektedir. İşin özel bir imalat süreci gerektirmesi yeterlik tespitinde farktı belgeler aramayı gerektirmektedir.
YAPI: Karada ve suda, daimi, vuvakkat, resmi ve özel, yeraltı ve yerüstü, sualtı inşaatı ile bunların ilavelerini, değişikliklerini ve tamirlerini kapsayan sabit ve müteharrik tesislerdir.
KONUT: Genellikle binanın odunluk, kömürlük, çamaşırlık gibi hizmetlerin (tahsis edilmiş ve ikamet edilmeyen mahalleri ile kapıcı, kaloriferci, bahçıvan gibi kimselerin ikametleri için ayrılan, köy ve mezraların yerleşik alanlarında aynı parsel üzerinde bulunan, kümes, ahır, ağıt, samanlık, arabalık gibi köylünün tarım ve hayvancılıkla ilgili uğraşlarına ait mahalli özellik taşıyan yapı veya yapı bölümleridir.
İMAR MEVZUATINA AYKIRI YAPI: Ruhsatsız yapı ar, ruhsat ve eklerine, fen ve sağlık kurallarına, kat nizamına, taban alanına, komşu mesafelerine, imar yoluna, ön cephe hattına, bina derinliğine, imar planı bölgeleme esaslarına aykırı olan, komşu parsele veya imar planlarında yol, yeşil alan, otopark gibi kamu hizmet ve tesisleri için ayrılmış alanlara tecavüz eden, kesin inşaat yasağı olan yerlere inşa edilen yapılardır.
HAYVANCILIK VE TARIMSAL AMAÇLI YAPI VE TESİS: Tarım ve hayvancılık üretimini korumak amacına yönelik; üretimden pazarlamaya kadar tüm faaliyetleri içeren entegre tesis niteliğinde olmayan mandıra, kümes, ahır, ağıl, sera, su ve yem depoları, hububat depolan, gübre ve silaj çukurları, arıhaneler, balık üretim tesisleri ve un değirmenleri gibi konut dışı yapılardır.
HİSSELİ ARSA VE ARAZİLER ÜZERİNDEKİ YAPI: Kişilerin hissedar oldukları arsa ve arazinin herhangi bir yerini işgal ederek, imar mevzuatına aykırı inşa ettikleri yapılardır.
MUHAFAZA EDİLECEK YAPI: Kanunda belirtilen tecavüz ve tehlike durumları bulunmayan, kullanılan veya kullanılmaya hazır hale gelmiş yapılar ile temel inşaatı tamamlanmış veya sömel betonları veya kat kolonları dökülmüş olan yapı ardır.
ISLAH EDİLEREK MUHAFAZA EDİLECEK YAPI: Kanunda ve yönetmelikte belirtilen, tehlike ve tecavüzleri giderilerek muhafaza edilecek yapı ardır.
KANUNDAN YARARLANAMAYAN YAPI: Kanun kapsamında olup da istisna maddesinde belirtilen ve kanunla getirilen özel hükümler nedeniyle kanundan yararlanamayan her türlü yapılardır.
GECEKONDU: imar ve yapı işlerini düzenleyen mevzuata ve genel hükümlere bağlı kalınmaksızın, kendisine ait olmayan arsa veya araziler üzerinde yapılan yapılardır.
BELEDİYE VE MÜCAVİR ALAN SINIRLARI İÇİNDE GECEKONDU HAK SAHİBİ: Kendisinin veya eşinin veya reşit olmayan çocuğunun oturduğu, belediye veya mücavir alan sınırları, metropoliten belediyelerde, büyük şehir belediye veya mücavir alan sınırı içinde ev yapmaya müsait bir arsaya veya bir ev veya apartmanın bağımsız bir bölümüne veya bir bölümü konut, bir bölümü işyeri olarak kullanılan bir yapıya sahip bulunmayan kişidir.
ATAŞMAN: En özet karşılığı ile “ek” anlamında kullanılır. İnşaat işlerinde, teknik ofis literatüründe, hakedişe, metraja, teklife, rapora, maile, vb. dökümantasyon ve yazışmalara ek edilen her türlü hesap, çizim, dosya ve dökümantasyona “ataşman” diye adlandırılabilmektedir.
HAKEDİŞ: Müteahhidin veya Taşeronun; uhdesindeki sözleşmeye göre inşatta gerçekleştirdiği imalat ve belirli ihzarat karşılığı tahakkuk eden alacağıdır.
Epoksi: Sıvı halden katı hale geçen, kürlenerek mükemmel bir sertliğe ulaşabilen kimya tanımıyla bir termoset plastik malzemedir. Aşağıda sayacağım özellikleri sayesinde, farklı epoksi reçinesi ile pek çok sektörde çeşitli kullanım rolleri üstlenir.
ADERANS : Yapışma, bağlanma ABSORBSİYON : Emme, absorbe etme AGREGA : Kum, çakıl, kırmataş gibi yapı malzemelerinin adı APLİKASYON : Projeye göre yapı temelini arazi üzerinde oturacağı alanı belirleme ASMOLEN : Pişmiş toprak, cüruf ve çimento karışımından yapılmış, ses geçirmez, delikli briket türü. ASMOLEN DÖŞEME : Pişmiş toprak, cüruf ve çimento karışımından yapılmış, ses geçirmez, delikli briket türünden imal edilmiş döşeme ATAŞMAN : Proje dışı yapılan işlerin belirtilmesi BETON : Kum, çakıl ya da kırmataş, çimento, su ve gerektiğinde katkı maddeleri kullanılarak elde edilen yapı malzemesi BRÜTBETON : Çıplak, düzgün yüzeyli beton AKS : İki yapı elemanının, ortasından ortasına alınan ölçü, uzaklık ALİYNMAN : Hizaya getirme, aynı eksene getirme ALKALİ AGREGA REAKSİYONU : Alkali - agrega reaksiyonu, agreganın reaktif silis bilşenleri ile çimentonun alkalileri (Na2O ve K2O) arasında oluşan kimyasal bir olay ANKASTRE : Bir ucu sabit kiriş, gömme APSİS : Yatay koordinat ARTER : Ana yol BALAST : 40-110 mm çapında kırmataş BAYPAS: Çevirme, devre dışı bırakma, aşırtma, kırmataşın konkasörlerde kırılması ve dane çaplarının belirlenmesi işleminde dışarı atılan kirli-ince toz malzeme BEKO: Terskepçe, kendine çekerek hendek kazan bir çeşit ekskavatör BİMSBETON: Agrega olarak bims agregaları kullanılarak, gerektiğinde kum ilave edilerek yapılan hafif beton BİRİM AĞIRLIK: Bir malzemenin ağırlığının hacmine bölünmesiyle elde edilen değer BLOKAJ: Taşdöşek, 100-150 mm boyutlu taşların zemine döşenip sıkıştırılması BORDÜR: Kenar taşı BRANŞMAN: Bağlantı kolu ÇİÇEKLENME: Sertleşmiş beton içindeki, çimento harcındaki bileşenlerin çözünüp dışarı sızması ve yüzeyde kristalleşip birikmesi sonucu oluşan lekeler DANSİTE: Yoğunluk DEŞARJ: Boşaltma DEVER: İç eğim DİLATASYON: Yapılarda deprem, ısı, farklı oturma gibi hareketleri karşılayabilmek için bloklar arası bırakılan aralık DOZ: Bir karışıma girmesi gereken miktar DOZAJ: Ayarlama, düzenleme DURABİLİTE: Kalıcılık, betonun servis ömrü boyunca fiziksel ve kimyasal etkilere karşı koyması, dayanım EKSKAVATÖR: Kazma ve yükleme makinası ELASTİSE MODÜLÜ: Statik hesaplamada bir gerilimin, kısalma ya da eğilme miktarına bölünmesi ile bulunan değer ETÜT: Ön çalışma FAY: Yer kırığı, yer çatlağı FİLLER:0,25 mm göz açıklıklı kar elekten geçen ince malzeme, taşunu, mineral toz FİNİŞER: Serme ve sıkıştırma makinası FİRKETE:U harfi biçiminde bükülmüş betonarme demiri FORE KAZIK: Bir boru çakarak, içini boşalttıktan sonra, demirlerini koyup beton döküldükçe kılıf borunun çıkartılması yöntemiyle yapılan kazık GABARİ: Yapılacak bir binanın imar planında belirtilmiş azami yükseklik GAZ BETON: İnce ve silisli bir agrega ve inorganik bir bağlayıcı madde (kireç veya çimento) ile hazırlanan karışımın, gözenek oluşturucu bir madde katılarak hafifletilmesi yolu ile elde edilen hafif beton GERBER KİRİŞİ: Oynaklı (mafsallı) kiriş GRONÜLOMETRİ: Kum, çakıl, kırmataş gibi yapı malzemelerinin elek analizleri sonucunda tane dağılımının belirlenmesi. Tane ölçüm GROBETON: Kaba beton, düşük dozlu demirsiz beton HARÇ: Kargir duvarlar ile iç ve dış sıvaların yapımında kullanılan ve mineral esaslı bir bağlayıcı, harç kumu, su ve gerektiğinde ilave edilen katkı maddelerinin uygun oranlardaki karışımları ile oluşturulan bir yapı malzemesi. İNTEGRAL: Tümlev olarak da bilinir. Matematikte türevi [Dg(x)] verilen bir f(x) fonsiyonuna eşit olan bir g(x) fonksiyonu bulma tekniği. İNCELİK MODÜLÜ: Agrega gradasyon özelliği hakkında bilgi saglayan ampirik bir sayısal değerdir. İncelik modülü = Elek üzerinde kalan agreganın yığışımlı yüzdesi / 100 İSTİNAT DUVARI: Dayanma duvarı.
İHATA DUVARI: Çevre duvarı. KAPİLER BOŞLUK: Kılcal boşluk. KARKAS: İskelet, bir yapının betonarme, çelik, ahşap gibi taşıyıcı sistemi KAROT: Zemin, beton, asfalt gibi yapımlardan, özel aygıt (karotiyer) ile alınan silindirik örnek. KAVİTASYON: Su yapılarında rastlanan oyulma olayı. KAYAR KALIP: Düşey olarak sürekli yükseltilebilen kalıp. KLİNKER: Çimentonun temel bileşenleri olan kil ve kireç taşının pişirilmesiyle elde edilen ceviz büyüklüğündeki ürün. KOMPAKT: Sıkı, katı, yoğun. KONSOL: 1-Bir nesneyi alttan ve duvardan destekleyen eğik parça 2- Yalnız bir ucu yapı elemanına gömülü, diğer ucu boşta olan yapı öğesi KOROZYON: Kimyasal aşınma KÜR: Betonun priz süresi ve dayanım kazanması aşamasında su kaybı ve hava etkisinden korunması LENTO: Üzerlerine gelen yükleri taşıyabilmek için kapı, pencere vb. açıklıklarının üst başlarına konan ahşap, çelik ya da betonarme kiriş LİMİT: Matematite yakınlık kavramına dayalı olarak belirlenen ve özellikle bir fonksiyona değerinin tamamlanmamış olduğu bir noktada, bu noktanın yakınında bulunan noktalardaki değerlerine uygun düşen bir değer aramak amacıyla yararlanılan kavaram LODER: Yüklenici, kepçe LOS ANGELES AŞINMA DENEYİ: Agreganın aşınmaya dayanıklılığının belirlenmesinde kullanılan deney yöntemlerinden biridır. MAFSAL: Eklem, Birbirine bağlanmış parçaların her yönden dönmesini sağlayan baglantı ögesidir. MASİF: 1- Kaplama ya da doldurma olmayan 2- Beton genişlik ve derinliğince aynı olan MERTEK: Çatılarda kaplama tahtalarını taşıyan, eğim yönünde latalara denir. MICIR: 4-32 mm dane çaplı kırmataş MOLOZ: Yapım yıkım artığı MOMENT: Bir kuvvetin uygulandığı kütleyi bir eksen etrafında döndürme eğilimi NERVÜRLÜ: Dişli, damarlı NERVÜRLÜ DÖŞEME :Bir yönde yaklaşık 50 cm aralı seri kirişçikli tek doğrultulu döşeme NERVÜRLÜ ÇELİK: Üzerinde çeşitli biçimde kabartıları olan betonarme çelik NİVELMAN: Arazi üzerinde çeşitli noktaların belli bir röpere göre yükseklikleri ya da yükseklik farklılıklarının ölçme eylemi PARAPET: Balkon, teras, köprü vb. korkuluk duvarları PERMEABİLİTE: Geçirgenlik POISSON ORANI: Beton numunelerine elastik bölgede basınç gerilmeleri uygulandığında deney numunelerinde meydana gelen enine birim uzamanın boyuna birim kısalmaya mutlak değerce oranı POROZİTE: 1- Gözeneklilik 2- Bir boşluğun birim dolu hacmine oranı POZ: İnşaat imalat kalemlerinin genel adıdır. PREFABRİKASYON: Önyapım, ön üretim PREKAST: Önceden dökülmüş PRİZ: Beton ve harçlarının katılaşmaya başlama süresi PUZOLAN: Tras, kireç ve suyla karışınca sertleşebildiğinden bağlayıcı olarak kullanılan volkanik toprak RADİJENERAL: Bir yapının tüm büyüklüğü ile zemine oturduğu yekpare temel. Radye temel. RETORDER: Geciktirici RİJİT: Sert, katı, eğilmez, bükülmez. Oynak ya da esnek olmayan ROTARİ: Döner. Delicisi dönerek çalışan sondaj makinası RÖTRE: Büzülme SEGREGASYON: Ayrışma SEPTİK (ÇUKUR): Sızdırmaz çukur SLAMP: Çökme, betonun (kıvamının) ölçülebilen oturması SOĞUK DERZ: Beton dökümü sırasında uygulamadaki gecikme sebebiyle iki tabaka arasında meydana gelen derz veya süreksizlik SÖMEL: Temel pabucu STATİK: 1-Durgun, dingin, herhangi hareketi olmayan 2-Dengeli ŞAPO: Betonarme kiriş ve döşemelerde aşırı çekme gerilmelerini karşılmak üzere mesnetlerde ek olarak en üst konan özel şekilli demir ŞÖNT (BACA):Bina yükliğince uzanan geniş ana kanala her katın bacasının bAğlandığı baca tipi ŞÜT: Düşme, akım hızını kesme için yapılan basamaklama TABLİYE: Döşeme plağı TAŞERON: Bir yapının bir bölümünü sadece işçilik olarak üstlenen sermaye, ekipman ve teknik kadrosu az küçük yapımcısı. TRAS: Bağlayıcı özelliği olan volkanik tüf TUVENAN: Dereden çıkarılmış, elenmemiş ve yıkanmamış, olduğu gibi kullanılan kum çakıl karışımı yapı malzemesi TÜREV: Matematikte bir fonksiyonun, bir değişkene göre değişim hızı UNİFORM: Tek biçim homojen eş dağılmış VAKUMLU BETON: Vakum yöntmiyle içindeki fazla suyun alınarak prizi çabuklaştıran, kalıp alma süresini kısaltan beton. VİBRASYON: Titreşim VİZKOZİTE: Bir sıvımsı maddenin akmaya gösterdiği karşı koyma
© Copyright Sadettin Doğanyiğit ve Seçkin Yayıncılık A.Ş.
Kaynak: Sadettin Doğanyiğit’in Açıklamalı İçtihatlı Sorun Çözümlü Kamu İhale Konunu ve Kamu İhale Sözleşmeleri Kanunu Kitabının 17. Baskısından alıntıdır. Her hakkı yazarına ve Seçkin Yayıncılık AŞ’ne aittir. Kaynak ve dipnot gösterilerek yarım sayfayı geçmeyecek şekilde alıntı yapılabilir.