Belediyelerimiz ülke genelinde altyapı projelerinin finansman ihtiyacının karşılanmasında dış kredi kaynaklarını da bir seçenek olarak kullanmaktadırlar. Bu kaynaklar yabancı hükümetlerle, uluslararası finans kuruluşlarından sağlanan hibe ve kredilerdir. Örnek olarak, AB hibeleri ve Dünya bankası kredileri birçok belediyemiz tarafından kullanılmaktadır.[1]
Hazine Müsteşarlığı tarafından herhangi bir dış finansman kaynağından sağlanan dış finansman imkânı belediyeye ikraz edilebilir veya Belediyeler, Hazine geri ödeme garantili olarak dış kredi sağlayabilirler. Buna ek olarak Belediyelerimizin mali yapılarının gücü doğrultusunda Hazine garantisiz dış kredi de sağlanabilir.
Hazine garantili ikrazlı dış finansman şu yollarla sağlanmaktadır.
Yabancı hükümetler ile uluslararası kuruluşlar dış finansman sağlarken öncelikle Hazine Müsteşarlığı ile temasa geçerler, bu doğrudan hazine aracılığı ile dış finansmandır.
“Uluslararası Kredili İhale” ile sağlanan dış finansmanda izlenecek süreçler ise Hazine’nin bir garantör olarak devreye sokulması ile mümkün olmaktadır.
AB Mali Yardımları Katılım öncesi AB Mali Yardımı 2007 yılı itibariyle “Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (Instrument for Pre-Accession - IPA)” adını almıştır. IPA’nın öncelik alanları ile uyumlu olarak belediyelerimiz tarafından geliştirilen projelere IPA kapsamında finansman imkanı sağlanmaktadır. Belediyelerimizin finansmandan faydalanabileceği başlıca konu başlıkları aşağıda sunulmaktadır.[2]
• soysal içerikli konular
• AB üyesi ülkelerdeki belediyeler ile diyaloğun geliştirilmesi
• çevre altyapısı
• bölgesel rekabetin güçlendirilmesi
• sınırötesi ve bölgesel işbirliği
1- AB Hibe Programlarından Belediyeler Nasıl Faydalanır?
IPA kapsamında sosyal içerikli konular ile bölgesel ve sınır ötesi işbirliği alanlarında belediyelerimize sağlanan destekler “Hibe Programı” adı verilen bir yöntem ile sağlanmaktadır.
Hibe Programı, IPA kapsamındaki öncelik alanları çerçevesinde merkezi düzeydeki kamu kuruluşları tarafından geliştirilmiş ana projelerin içerinde yer alan ve proje alanındaki AB uyum çalışmalarına konu ile ilgili diğer kuruluşların katılmasını desteklemek amacıyla oluşturulmuş bir proje uygulama yöntemidir. Belediyelere destek sağlanması adaylık süreci ile başlamıştır. Hibe programları her konudaki projeye destek sağlanmaz. Sadece, hibe programının öncelikli konuları kapsamında proje sunulabilir. Hibe programları için her zaman başvuru yapılmaz. Ancak, program duyurusu yapıldığında belirtilen son tarihe göre başvuru yapılması gerekir.
Belediyeler, her duyurulan hibe programına başvuru sahibi olarak başvuru yapamayabilirler. Duyurulan hibe programı belediyeleri kapsıyorsa başvuru mümkün olabilecektir. Hibe programlarının duyurusu için belirli bir zaman yoktur, o yüzden bu programların takibi gereklidir.
Hibe programlarının başvurusu MFİB’ye yapılır. Hibe programları her zaman AB üyesi ülkelerden ortaklık öngörmez. Hibe programlarına projeler genel olarak Türkçe hazırlanır ve sunulur. Başvuru Dokümanları: Proje Başvuru Formu, Mantıksal Çerçeve Tablosu, Bütçe Dokümanı, Özgeçmiş Formu.
2- Leonardo Da Vinci Programı
AB’nin Hayat Boyu Öğrenme Programı altında yer almaktadır. Programın temel hedefi, AB üye ve aday ülkelerin mesleki eğitime yönelik politikalarının geliştirilmesidir. Bu kapsamda meslek hayatındaki kişilerin, eğitimcilerin, öğrencilerin veya işsizlerin mesleki bilgi ve becerilerini geliştirecek; meslek eğitim alanındaki iyi uygulamaların Avrupa geneline yayılmasını sağlayacak aynı zamanda istihdamın artırılmasına katkıda bulunacak projelere destek verilmektedir.
3- Grundtvig Programı
Grundtvig Programı mesleki eğitim dışındaki alanlarda “yetişkin kişilerin” bilgi ve niteliklerini geliştirmeyi hedefleyen projelere destek sağlamaktadır. Grundtvig Programı kapsamında “yaşı ne olursa olsun örgün eğitimin dışındaki herkes” yetişkin olarak tanımlanmaktadır. Programdan belediyelerimiz, diğer yerel yönetim birimleri, yaygın eğitim kurumları, sivil toplum kuruluşları, araştırma merkezleri, danışmanlık ve bilgi/iletişim kuruluşları, özel kuruluşlar, yükseköğrenim kurumları vb. yararlanabilmektedir.
4-Cities Alliance
Cities Alliance başarılı yaklaşımların oluşturulması ve yoksulluğun azalmasını amaçlayan şehirlerin küresel anlamda oluşturdukları birliklerdir. Şehir geliştirme stratejileri, yoksul mahalleleri geliştirme projeleri, sürdürülebilir gelir projeleri Cities Alliance hibe fonlarının kapsam ve içeriğini oluşturur.
Aşağıdaki hizmet ve konular Cities Alliance ana hedefleri arasındadır:
- Şehirlerin karşılıklı ilişkiler içine girmesi ve finansal kuruluşlar ile ortak hareket etmeleri,
- Üyeleri ile birlikte yerel yönetimlerin gelişmesi ve bütün şehirlere uluslar arası alanda yardımcı olunması,
- Kentleşmenin artı yararlarına değinerek büyüyen şehirlere uzun vadeli planlar yapılmasında yardımcı olunması
- Şehirlerin daha güçlü ekonomilere sahip olması ve uzun vadeli yatırımlar için alt yapıların hazır olması
5- Catalytic Hibeleri (CATF)
Cities Alliance tarafından sağlanan, düzenli şehirleşme ve yoksulluk ile savaş amaçlarına hizmet etmek için oluşturulan fonlardır. Bu fonların aktarımında öncelik şehirlere, yerel yönetimlere, yerel yönetim derneklerine veya hükümetlere verilmektedir.
Hibelere ulaşmak için aşağıdaki amaçlar doğrultusunda çalışılmalıdır.
-Şehirleri ve yerel yönetimleri tüm şehir halkı adına geliştirme,
- Kentsel gelişim açısından geniş kapsamlı ve uzun vadeli yaklaşımlar oluşturulması,
- Sistemsel değişiklikler için gerekli yeniliklerin yapılması,
-Yerel yönetimlerin güçlendirilmesidir.
Hangi projeler Catalytic hibelerinden yararlanabilir?
• Proje Catalytic hibelerinin amaçlarına uygun olmalıdır.
• Hibe talepleri 50,000 – 250,000 ABD doları arasında olmalıdır.
• En az bir Citites Alliance üyesi projeyi desteklemelidir.
• Proje ülkesindeki hükümetin, proje ile ilgili bir yasaklaması olmaması da gereklidir.
6- Küresel Miraslar Fonu (Global Heritage Fund)
Dünya üzerinde tehlike altında bulunan kültürel miraslara sahip çıkmak amacıyla kurulan GHF, bilimsel yaklaşımlarla gelişmekte olan ülkelere yardımcı olmaktadır. Küresel Miraslar Fonu (GHF) projeleri zor ölçütlerden geçerek seçilirler.
GHF kar amacı gütmeyen ve uluslararası düzeyde çalışan bir kuruluştur. Kuruluş özellikle kültürel ve tarihi mirasların korunmasına finansmanlar sağlamaktadır. 2002 yılında kurulan GHF bu güne kadar $20 milyon üzerinde yatırımda bulunmuştur.
Başvuru şekli: GHF üzerinde çalışılacak projeleri seçmek için Danışma Kurulu (Senior Advisory Board) ve diğer uzmanlar ile birlikte bir araştırma yönetir. GHF projesi kapsamına girebilmek için, proje üssünün aşağıdaki ölçütlere uygun olması gerekmektedir.
• UNESCO Dünya Mirasları listesinde bulunmak veya uluslar arası önemde bir arkeolojik ve kültürel yapı olması.
• Projenin gelişmekte olan bir ülkede veya bölgede olması.
• Yerel yöneticilerden ve gönüllülerden oluşan güçlü bir takım oluşması.
• Güçlü bir koruma alanı olması ve yapım aşamasında olması.
• Çevre halkının da katılımı ile güçlü bir muhafaza anlayışının oluşturulması.
Türkiye’de tamamlanmış başlıca projeler: Küresel Miraslar Fonu (Global Heritage Fund) kapsamında tamamlanan projelerin bir kısmı şunlardır:
-Kars Projesi (2007)
-Çatalhöyük Projesi – Konya (2009)
-Göbekli Tepe – Şanlıurfa
[1] Sadettin Doğanyiğit, Açıklamalı İctihatlı Belediye Kanunu ve Büyükşehir belediye Kanunu, 2021 Yılı 5. Baskı, Seçkin yayıncılık, Ankara, s. 1516.
[2] A.g.e., s.1517.