Fiyat artışları ve enflasyonun yıkıcı sonuçları kamu ihale sözleşmelerinde fiyat farklarını ve hatta artırımlı fiyat farklarını gündeme taşımıştır.
Bu meyanda 4735 sayılı Kamu İhale Sözleşmeleri Kanununun geçici 7 nci maddesi uyarınca, artırımlı fiyat farkı hesaplanması ile süre uzatımı verilmesine ilişkin usul ve esaslar belirlenerek 16 Ocak 2024 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanarak yürürlüğe girdi.
1.Hangi Hallerde Artırımlı Fiyat Farkı Ödenecek?
4734 sayılı Kamu İhale Kanunu’na göre ihale edilen yapım işlerine ilişkin Türk Lirası üzerinden yapılan ve 4735 sayılı Kanunun geçici 7 nci maddesinin yürürlüğe girdiği 28/12/2023 tarihi itibarıyla devam eden (geçici kabulü onaylanmamış olan) ve ihale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunan sözleşmelerde, sözleşmenin 1/1/2024 tarihinden 31/12/2024 tarihine kadar (bu tarihler dâhil) gerçekleştirilen kısımları için ödenecektir.
Bu sözleşmelere artırımlı fiyat farkı verilmesi zorunlu olup, artırımlı fiyat farkı hesaplanabilmesi için yüklenicinin idareye yazılı olarak başvuruda bulunma şartı aranmaz.
Ancak 4734 sayılı Kanunun 22 nci maddesine göre yapılan alımlara ilişkin sözleşmelerde bu Esaslar uygulanmaz.
2.Esasların Uygulanmasındaki Tanımlar Nelerdir?
Anahtar teslimi götürü bedel: Uygulama projeleri ve bunlara ilişkin mahal listelerine dayalı olarak, işin tamamı için ihale üzerinde bırakılan istekli tarafından teklif edilen ve idarece uygun görülerek sözleşmeye bağlanan yapım işlerinde ödemeye esas toplam bedeli,
Birim fiyat: Yapım işlerinde, ön veya kesin projelere ve bunlara ilişkin mahal listeleri ile birim fiyat tariflerine dayalı olarak, idarece hazırlanmış cetvelde yer alan her bir iş kalemi için istekli tarafından teklif edilerek idarece uygun görülen ve sözleşmede gösterilen ödemeye esas fiyatı,
Artırımlı fiyat farkı: Fiyat farkına tabi sözleşmeler için bu Esaslara göre hesaplanacak fiyat farkını,
Fiyat Farkına İlişkin Esaslar: 27/6/2013 tarihli ve 2013/5217 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yürürlüğe konulan 4734 Sayılı Kamu İhale Kanununa Göre İhale Edilen Yapım İşlerinde Uygulanacak Fiyat Farkına İlişkin Esasları,
Gün: Takvim gününü,
Güncel endeks: Uygulama ayma ait Türkiye İstatistik Kurumu (TÜÎK) tarafından yayımlanan ilgili endeksi,
İdare: 4734 sayılı Kanun kapsamındaki kurum ve kuruluşları,
Sözleşme: Anahtar teslimi götürü bedel, birim fiyat veya karma teklif almak suretiyle Türk Lirası üzerinden idare ile yüklenici arasında imzalanan yazılı anlaşmayı ya da çerçeve anlaşmaya dayalı olarak idare ile yüklenici arasında imzalanan münferit sözleşmeyi,
Temel endeks: İhale tarihinin (son teklif verme tarihinin) içinde bulunduğu aya ait TÜİK tarafından yayımlanan ilgili endeksi,
Uygulama ayı: İş programına uygun olarak işlerin gerçekleştirilmesi gereken ayı,
Yıl: Takvim yılını,
ifade eder.
3.İhale Dokümanında Fiyat Farkı Hesaplanmasına İlişkin Hüküm Bulunan Sözleşmelerde Uygulama Nasıl İşleyecek?
İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunan sözleşmelerde, 1/1/2024-31/12/2024 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) gerçekleştirilen kısımlar için fiyat farkı hesaplanmasında Fiyat Farkına İlişkin Esasların 5 inci maddesindeki formülde yer alan B katsayısı 0,90 yerine 1,00 olarak uygulanır. Ancak, Toplu Konut İdaresi Başkanlığı tarafından 2/3/1984 tarihli ve 2985 sayılı Toplu Konut Kanunu kapsamındaki konut ve konut ile birlikte ihaleye çıkılan yapım işlerinde B katsayısı 0,90 yerine 1,15 olarak uygulanır.
4.İhale Dokümanında Fiyat Farkı Hesaplanmasına İlişkin Hüküm Bulunmayan Sözleşmelerde Uygulama Nasıl Olacak?
İhale dokümanında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin hüküm bulunmayan sözleşmelerde, 1/1/2024-31/12/2024 tarihleri arasında (bu tarihler dâhil) gerçekleştirilen kısımlar için fiyat farkı hesaplanmasında;
Pn= Gn/Go olmak üzere,
Fd = An X D x (Pn -1) formülü kullanılır.
Bu madde kapsamında fiyat farkı hesaplanmasına ilişkin formülde yer alan değişkenlerden;
Fa: Artırımlı fiyat farkı tutarını,
D: 0,15 sabit katsayısını,
An: 1/1/2024 tarihinden sonra (bu tarih dâhil) gerçekleştirilen sözleşme kısmı için yapılan ilk geçici hakedişte (n=l) olmak üzere (n) inci hakedişte; birim fiyatlı işlerde uygulama ayında gerçekleşen iş kalemleri ve ihzarat miktarlarının sözleşme birim fiyatlarıyla çarpılması sonucu bulunan tutarı, anahtar teslimi götürü bedel işlerde ise uygulama ayında gerçekleşen ilerleme yüzdesiyle sözleşme bedelinin çarpılması sonucu bulunan tutan,
Pn: 1/1/2024 tarihinden sonra (bu tarih dâhil) gerçekleştirilen sözleşme kısmı için yapılan ilk geçici hakedişte (n=l) olmak üzere (n) inci hakedişte, Go, Gn sayılarının formüle uygulanması sonucu bulunan fiyat farkı katsayısını,
Go, Gn: 4 üncü maddede tanımlanan temel endeks (o) ve güncel endekse (n) ilişkin olarak TÜÎK tarafından aylık yayımlanan yurt içi üretici fiyat endeksi, 2003=100, CPA 2008 kısım, bölüm ve gruplarına göre tarihsel seri tablosunun “Yİ-ÜFE Genel” sütunundaki sayıyı,
ifade eder.
5.Süre Uzatımına İlişkin Uygulama Esasları
Süre uzatımı verilebilmesi için yüklenicinin bu Esasların yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 30 gün içinde idareye yazılı olarak başvurması zorunludur. İdare tarafından yüklenicinin yazılı başvurusu hakkında 15 gün içinde karar verilir. Yüklenicinin başvuruda bulunması, sözleşmeden kaynaklanan yükümlülüklerini ortadan kaldırmaz.
Uzatılacak süreye ilişkin kararın yükleniciye tebliğ tarihinden itibaren 7 gün içinde revize iş programı yüklenici tarafından düzenlenerek idarenin onayına sunulur. Onaylanan revize iş programına göre işe devam edilir ve bu sözleşmelerde 1/1/2024 tarihinden sonra gerçekleştirilen iş miktarına ilişkin fiyat farkı hesabı revize iş programı dikkate alınarak, ilgili sözleşmeye esas ihalenin ilanı veya duyurusunun yapıldığı tarihte geçerli olan Fiyat Farkına İlişkin Esaslara göre yapılır.
Uzatılacak sürenin belirlenmesinde aşağıdaki hususlar dikkate alınır:
1/1/2024 tarihi itibarıyla yüklenici tarafından iş programına göre kullanılmış olması gereken kümülatif ödenek tutarından daha fazla veya bu tutara eşit imalat yapılmış olması halinde uzatılacak süre idarece belirlenir.
1/1/2024 tarihi itibarıyla iş programına göre kullanılmış olması gereken kümülatif ödenek tutarından daha az imalat yapılmış olması halinde uzatılacak süre, anılan tarih itibarıyla gerçekleştirilemeyen iş tutarının günlük iş tutarına bölünmesi suretiyle belirlenir. Günlük iş tutarı, ilk sözleşme bedeli sözleşmede yer alan işin süresine bölünerek hesaplanır.
Gecikme cezası uygulanarak devam eden sözleşmelerde, uzatılacak süre cezalı çalışılan süre ile idarece belirlenen sürenin toplamı dikkate alınarak belirlenir. Uzatılacak süreye karşılık gelen gecikme cezalan yükleniciye iade edilir.
Bu Esaslara göre verilecek süre uzatımı altı ayı geçemez. Bu Esaslara göre süre uzatımı verilmesi halinde, uzatılan sürede gerçekleştirilen imalatlar için de artırımlı fiyat farkı hükümleri uygulanır.
6.İstisna ve kapsam dışı alımlara ilişkin hükümler
4734 sayılı Kanun kapsamındaki idarelerin bu Kanundan istisna edilen (3 üncü maddesindeki istisnalar dâhil) yapım işlerine ilişkin imzalanan ve 2 nci maddede belirtilen şartları sağlayan sözleşmeler için, bu Esasların yürürlüğe girdiği tarihten itibaren 120 gün içinde bu Esaslara uygun olarak ilgili mevzuatında düzenleme yapılması kaydıyla;
1/1/2024-31/12/2024 tarihleri arasında (bu tarihler dahil) gerçekleştirilen kısımlar için artırımlı fiyat farkı hesaplanabilir.
Altı ayı geçmemek üzere süre uzatımı verilebilir.
Bu kapsamındaki sözleşmeler için hesaplanacak artırımlı fiyat farkı tutarı, bu Esaslara göre verilebilecek artırımlı fiyat farkı tutarını aşamaz.
4734 sayılı Kanun kapsamı dışındaki kamu kurum ve kuruluşlarının taraf olduğu yapım işlerine ilişkin 2 nci maddede belirtilen şartları sağlayan sözleşmeler için, bu Esaslara uygun olarak ilgili mevzuatında düzenleme yapılabilir.
7.Tereddütleri KİK Giderebilecek
Bu Esasların uygulanmasında ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye Kamu İhale Kurumu yetkili olup, tereddüt duyulan hususlara ilişkin olarak idareler tarafından bağlı, ilgili veya ilişkili olunan bakanlık; il özel idareleri ve bunlara bağlı birlik, müessese, işletme ve şirketler tarafından İçişleri Bakanlığı; belediyeler ve bunlara bağlı birlik, müessese, işletme ve şirketler tarafından ise Çevre, Şehircilik ve İklim Değişikliği Bakanlığı aracılığıyla, bakanlığın varsa konu hakkındaki görüşü ile birlikte Kamu İhale Kurumuna başvuruda bulunulması gerekir. Yükleniciler tarafından tereddüt duyulan hususlara ilişkin başvurular ise öncelikle sözleşmenin tarafı olan idareye yapılır; idarece yapılan değerlendirme sonucunda gerekli görülmesi halinde, başvuru yukarıdaki usule göre Kamu İhale Kurumuna gönderilir.
Sonuç olarak özellikle son yıllarda inşaat ve yapım sektöründeki fiyat artışları kamu yapım ihalelerine giren yüklenici sayısını azaltmıştır. Kamu ihale dokümanları hazırlanırken tamamlama süresi altı ayın altında kalan sözleşmelere de zorunlu olmamakla birlikte fiyat farkı öngörülmesi ihaleye girecek istekli sayısını ve rekabeti artıracaktır. Yapım ihale dokümanı hazırlayan kamu idarelerinin bu hususta hassas davranmaları ve her halükârda dokümanlara fiyat farkı ödeneceğine ilişkin hüküm dercetmeleri gerekli gözükmektedir.